ARMIA I EMIGRACJA
Spis treści
Coraz częściej mówi się o tym, że wojsko "bierze się" za
poborowych przebywających za granicą. Na młodych mężczyzn o nieuregulowanym
stosunku do służby wojskowej padł blady strach.
Rozniosły się wszędobylskie
plotki o osobach "zwijanych" na lotniskach i o problemach z
opuszczeniem kraju.
Tym czasem nie taki wilk straszny, jak go malują. Poborowy może bez większych problemów wyjechać do pracy za granicę pod warunkiem, że przed wyjazdem dopełni niezbędnych formalności.
Od 3 stycznia 2006 roku obowiązuje nowa ustawa o powszechnym obowiązku obrony, która w sposób zasadniczy zmienia sytuację poborowych. Nie obowiązuje już granica 24 i 28 lat, do których można zostać powołanym - została ona przesunięta do 50 roku życia. Oznacza to, że nie można już "migać się" od służby do 28 urodzin. W praktyce rzadko powołuje się 30-latków i starszych. Poborowy może natomiast być przeniesiony do rezerwy, jeśli nie otrzymał karty powołaniu w ciągu 18 miesięcy od ostatniego wezwania do WKU lub, jeśli należy do grupy przeniesionej do rezerwy na mocy ustawy - absolwenci wyższych uczelni, osoby, które skończyły szkoły specjalne lub tylko szkołę podstawową (6-letnią), itp. Po nowelizacji ustawy o powszechnym obowiązku obrony RP do rezerwy nie przenosi się już całych roczników. Zasady przenoszenia do rezerwy bez odbycia służby wojskowej reguluje wydawane rokrocznie rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej w sprawie przeniesienia części poborowych do rezerwy. Obecnie obowiązuje rozporządzenie z dnia 14 czerwca 2006 roku (Dz.U. 2006.118.808).
Nie ma żadnych przeszkód, żeby osoba o nieuregulowanym stosunku do służby
wojskowej wyjechała do pracy za granicę. Musi jednak pamiętać, że jest objęta
wojskowym obowiązkiem meldunkowym, czyli krótko mówiąc musi informować
odpowiedniego komendanta WKU o każdej zmianie swojego adresu szczególnie, jeśli
jest to zmiana na okres dłuższy niż dwa miesiące. Kto nie dopełnia wojskowego
obowiązku meldunkowego popełnia wykroczenie i podlega karze grzywny do 5000 zł
lub ograniczenia wolności na miesiąc (Art. 224 p. 4 KK). Emigracja zarobkowa
spowodowała nagminne łamanie obowiązku meldunkowego (często wynikające z
niewiedzy, która, rzecz jasna, nie zwalnia od odpowiedzialności), w związku z
czym komendy uzupełnień, nie mogąc ustalić miejsca pobytu podległych im poborowych,
zwykle przekazują ich sprawy organom ścigania. Co to oznacza w praktyce? Po
pierwsze, że wizytę domownikom pod naszym adresem zamieszkania może złożyć
dzielnicowy i po drugie, że podczas nawet rutynowej kontroli dokumentu
tożsamości przez policję lub straż graniczną taka osoba może zostać zatrzymana
jako poszukiwana przez prokuraturę. Ze względu na znikomą szkodliwość
wykroczenia zatrzymanie w większości przypadków kończy się wręczeniem wezwania
do stawienia się w odpowiedniej Prokuraturze Rejonowej (ze względu na ostatnie
miejsce zameldowanie) w celu złożenia wyjaśnień. Dalszy tok postępowania zależy
od decyzji prokuratora. Zazwyczaj sprawa ogranicza się do jednej rozprawy
sądowej, na której oskarżony przyznaje się do winy i prosi o łagodny wymiar
kary, którą jest najczęściej niewysoka grzywna.
Jednak, aby uniknąć nieprzyjemności związanych z zatrzymaniem i sprawą w sądzie
oraz bycia narażonym na koszty, najlepiej po prostu przed wyjazdem zgłosić w
odpowiednim urzędzie meldunkowym zamiar wyjechania za granicę i wymeldować się
z dotychczasowego adresu. Urząd meldunkowy ma obowiązek powiadomić WKU o
zmianie miejsca pobytu poborowego i on sam nie musi tego robić. Jeśli przed
wyjazdem nie zdążyliśmy tego załatwić, to może nas wymeldować właściciel lokalu,
w którym jesteśmy zameldowani. Wymeldowanie się "do nikąd" również
stanowi pogwałcenie obowiązku meldunkowego. Należy podać kraj, do którego się
wyjeżdża, choć konkretny adres nie jest wymagany.
Trzeba pamiętać, ze uporczywe niedopełnianie obowiązku meldunkowego,
nieodbieranie wezwań z WKU prowadzi do oskarżenia o uchylanie się od służby
wojskowej, a za to grozi już do dwóch lata więzienia (Art. 228 KK).
W myśl art. 44 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony RP (Dz.U. 2004.241.2416) nie powołuje się do czynnej służby wojskowej obywateli polskich, którzy na stałe zamieszkują za granicą. Odpowiedni urząd miejski poinformowany o tym, że dany poborowy mieszka stale za granica powinien przekazać te informację WKU, które z kolei powinno przenieść jego akta do archiwum. W przypadku osób, które mieszkają na stałe w Wielkiej Brytanii pojawia się jednak problem. W Wielkiej Brytanii nie istnieje bowiem obowiązek meldunkowy, a urzędy w Polsce mogą nie chcieć uznawać stałego wymeldowania bez należytego potwierdzenia zamieszkania na stałe na Wyspach. Jeśli urząd nie chce nas wymeldować na stałe konieczne może być złożenie wniosku wraz z dokumentami potwierdzającymi, że mieszkamy na stałe w Wielkiej Brytanii (np. karta rezydenta, zaświadczenie wydane przez polski konsulat) do komendanta WKU. Komendant wydaje decyzję administracyjną, którą doręcza poborowemu na piśmie - przysługuje na nią odwołanie do szefa Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego, w terminie 14 dni od dnia doręczenia.
Po powrocie do kraju wystarczy zameldować się z powrotem. Informacja dotrze
do WKU, które skontaktuje się z poborowym, jeśli będzie go chciało powołać do
odbycia służby. Jeśli tego nie uczyni w ciągu 18 miesięcy od dopełnienia
obowiązku meldunkowego to znaczy, że poborowy został przeniesiony do rezerwy.
O tym jak ważne jest dopełnienie obowiązku meldunkowego świadczy fakt, że jeśli
nie zgłosimy nigdzie, że planujemy wyjazd, a dostaniemy kartę powołania, to nie
ma już szans na odroczenie. - Poborowy, który otrzymał kartę powołania
musi uzyskać pisemną zgodę komendanta WKU na wyjazd za granicę (powrót musi
nastąpić przed terminem stawienia się w jednostce wojskowej) - mówi
major Mieczysław Ciszak z WKU w Zambrowie.
We wniosku do komendanta WKU należy podać swoje imię i nazwisko, adres, PESEL,
planowany termin wyjazdu i powrotu, kraj wyjazdu, oraz przesłanki i
okoliczności uzasadniające konieczność wyjazdu. Komendant wydaje decyzję
administracyjną, którą doręcza poborowemu na piśmie - na decyzję odmowną
przysługuje odwołanie do szefa Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego, w terminie 14
dni od dnia doręczenia. Jeśli komendant nie wyrazi zgody na opuszczenie kraju,
poborowy musi stawić się w jednostce w terminie, inaczej uchyla się od służby
wojskowej i podlega karze pozbawienia wolności do lat dwóch.
Niektórzy poborowi przebywający za granica zapewne liczą, że uda im się
"wymigać od wojska" do momentu, kiedy powstanie w kraju armia
zawodowa, jak w październiku ubiegłego roku zapowiadał prezydent Kaczyński i
były minister obrony narodowej Radosław Sikorski. Nie powinni liczyć na zbyt
wiele. Wprawdzie MON, biorąc pod uwagę fakt, że w zasadzie Polska jest jedynym
krajem w NATO, który posiada armię z poboru (oprócz Wojska Polskiego tylko
Bundeswehra prowadzi powszechny przymusowy pobór, jednak przyznanie służby
zastępczej jest tam automatyczne), przygotowało koncepcję budowy zawodowych Sił
Zbrojnych, która zakłada zawieszenie obowiązkowej służby z poboru już od 1
stycznia 2010 roku (z możliwością jej przywrócenia w sytuacji szczególnego
zagrożenia) oraz tworzenie armii opartej wyłącznie na dobrowolnym i ochotniczym
naborze do służby wojskowej. Jednak jej wprowadzenie w tak krótkim czasie
wydaje się mało prawdopodobne.
- Plany pełnego uzawodowienia armii sięgają roku 2012, ale aby tego terminu
dotrzymać linia ta musiałaby być kontynuowana przez kolejnych ministrów obrony
narodowej i ekipy rządzące Tego zaś zagwarantować nikt nie może - mówi
podpułkownik Joachim Żurowski z Departamentu Wychowania i Promocji Obronności
Ministerstwa Obrony Narodowej.
Póki co warto przed wyjazdem dopełnić formalności, które nie kosztują wiele i
nie narażać siebie i domowników w Polsce na niepotrzebne stresy.
Wyciąg z przepisów:
Zgodnie z ustawą z dnia 21 listopada 1967r. o powszechnym obowiązku obrony
Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2004 r. nr 241, poz. 2416, z późn. zm.)
wszyscy obywatele polscy zdolni ze względu na wiek i stan zdrowia podlegają
powszechnemu obowiązkowi obrony. W ramach powszechnego obowiązku obrony
obowiązani są do pełnienia między innymi służby wojskowej.
Obowiązkowi służby wojskowej w zakresie określonym w cytowanej ustawie
podlegają obywatele polscy:
1. mężczyźni, począwszy od dnia 1 stycznia roku kalendarzowego, w którym kończą
osiemnaście lat życia, do końca roku kalendarzowego, w którym kończą
pięćdziesiąt lat, a posiadający stopień oficerski - sześćdziesiąt lat życia;
2. kobiety posiadające kwalifikacje przydatne do służby wojskowej, począwszy od
dnia 1 stycznia roku kalendarzowego, w którym kończą osiemnaście lat życia, do
końca roku kalendarzowego, w którym kończą czterdzieści lat, a posiadające
stopień oficerski - pięćdziesiąt lat życia.
Osoby podlegające powszechnemu obowiązkowi obrony są obowiązane do osobistego
stawienia się na wezwanie właściwych organów w sprawach dotyczących tego
obowiązku w terminie i miejscu określonym w wezwaniu oraz do poddania się
badaniom lekarskim.
Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów w sprawie wojskowego obowiązku
meldunkowego, obowiązku powiadamiania wojskowego komendanta uzupełnień oraz
uzyskiwania zezwolenia na wyjazd i pobyt za granicą ( Dz. U. z 2004r. nr 140,
poz. 1480 z późn. zm.) wojskowemu obowiązkowi meldunkowemu podlegają:
* mężczyźni, począwszy od dnia 1 stycznia roku kalendarzowego, w którym kończą
osiemnaście lat życia, do końca roku kalendarzowego, w którym kończą
pięćdziesiąt lat, a posiadający stopień oficerski - sześćdziesiąt lat życia;
* kobiety przeniesione do rezerwy, począwszy od następnego dnia po dniu
przeniesienia do rezerwy do końca roku kalendarzowego, w którym kończą
czterdzieści lat, a posiadające stopień oficerski - pięćdziesiąt lat życia.
Wojskowy obowiązek meldunkowy obejmuje (zgodnie z art. 15 ustawy o z dnia
10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych
(Dz.U.2006.139.993 z późn. zm.) oraz wyżej wymienionym rozporządzeniem Rady
Ministrów z dnia 1 czerwca 2004 r):
- zameldowanie się w miejscu pobytu stałego lub pobytu czasowego trwającego
ponad dwa miesiące;
- zgłoszenie przedłużenia pobytu czasowego trwającego ponad dwa miesiące;
- zgłoszenie wyjazdu za granicę na okres dłuższy niż dwa miesiące i powrotu z
tego wyjazdu;
- wymeldowanie się z miejsca pobytu stałego lub czasowego trwającego ponad dwa
miesiące;
- zgłoszenie zmiany imienia lub nazwiska;
- zgłoszenie podwyższenia lub zdobycia dodatkowego wykształcenia;
- zgłoszenie uzyskania kwalifikacji zawodowych lub zawodu innych niż uzyskane
wraz z wykształceniem oraz utraty prawa do wykonywania zawodu.
Dane, o których mowa:
w pkt 1-4 należy zgłosić wójtom, burmistrzom (prezydentom miast) łącznie ze
spełnieniem obowiązku meldunkowego wynikającego z przepisów o ewidencji ludności
i dowodach osobistych
w pkt 5-7, wojskowemu komendantowi uzupełnień
Konsekwencje uchylania się od obowiązku służby wojskowej reguluje art. 224 w
powiązaniu z art. 228 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym
obowiązku obrony RP (Dz.U. 2004.241.2416)
Art. 224; Kto wbrew obowiązkom wynikającym z ustawy lub przepisów wydanych na
jej podstawie:
1) nie zgłasza się do rejestracji albo nie stawia się do poboru przed wójtem
lub burmistrzem (prezydentem miasta), właściwą komisją lekarską lub wojskowym
komendantem uzupełnień w określonym terminie i miejscu albo nie przedstawia
dokumentów, których przedstawienie zostało nakazane,
2) nie zgłasza się w celu uregulowania stosunku do powszechnego obowiązku
obrony,
3) nie zgłasza się w określonym terminie i miejscu na wezwanie właściwych
organów w sprawach dotyczących powszechnego obowiązku obrony oraz odmawia
poddania się badaniom lekarskim,
3a) nie zawiadamia wojskowego komendanta uzupełnień właściwego ze względu na
miejsce pobytu stałego (zamieszkania) lub pobytu czasowego trwającego ponad dwa
miesiące pracownika o jego zatrudnieniu i zwolnieniu oraz o kwalifikacjach i
zajmowanym stanowisku,
3b) nie zawiadamia wojskowego komendanta uzupełnień właściwego ze względu na
miejsce pobytu stałego (zamieszkania) lub pobytu czasowego trwającego ponad dwa
miesiące studenta (ucznia) o przyjęciu go do szkoły, skreśleniu z listy
studentów (uczniów), wydaleniu, udzieleniu mu urlopu w nauce oraz o ukończeniu
przez niego studiów (nauki),
4) nie dopełnia w określonym terminie wojskowego obowiązku meldunkowego,
5) zmienia miejsce pobytu bez uzyskania zezwolenia dowódcy jednostki wojskowej,
6) opuszcza terytorium Państwa lub przebywa za granicą bez zezwolenia organów
wojskowych, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.
Art. 228; Kto w celu trwałego uchylenia się od obowiązku służby wojskowej albo
innej służby przewidzianej w ustawie dopuszcza się czynu określonego w art.
224, podlega karze pozbawienia wolności do lat 2.
Katarzyna Kokowska